Doorlopend Professionele Ontwikkeling

Als leraar wil je veel, maar waarschijnlijk bovenaan je lijst staat dat je wil dat jouw leerlingen goed leren en dat jij hen in dat leren helpt. Je hebt tenslotte daarvoor geleerd op de pabo of lerarenopleiding, je hebt goed gekeken naar je meer ervaren collega’s en heb daarvan veel geleerd, je leest boeken en blogs over hoe leerlingen leren en hoe goede docenten doceren, en je hebt gereflecteerd op jouw eigen ervaring zoals een goede ‘reflective practitioner’ (reflecterende beoefenaar; Donald Schön) dat hoort te doen. Maar een beetje bijscholing (Doorlopend Professionele Ontwikkeling; DPO) is ook nooit weg.

Een blik in de wereld van DPO-aanbieders laat zien dat je bijscholing kan krijgen over van alles en nog wat zoals het stimuleren van executieve functies, het ontwerpen en gebruiken van digitale/fysieke escape rooms, yoga en mindfulness in de klas, de weet ik veel hoeveel rollen van de leraar, beeldcoaching, effectief gebruik van feedback en ja maar door. Met andere woorden er is heel veel aanbod over van zeer verschillende onderwerpen en ook soms van zeer bedenkelijke inhoud en kwaliteit. In deze oerwoud van DPO, hoe kies je als leerkracht of leidinggevende hieruit?

Geen stress. De Educational Endowment Foundation produceerde een zogenoemde Guidance Report daarvoor. Daarin geven zij drie aanbevelingen als het gaat om het kiezen voor – of zelfs als school zelf het ontwikkelen van eigen – na- en bijscholing. De aanbevelingen zijn dat je moet opletten of/zorgen dat de DPO (1) goed ontworpen is, (2) effectief kennis opbouwt, jou motiveert, en verankerd is in de praktijk en (3) rekening houdt met de context en behoeften van jouw school.

Het ontwerp

Bij het kiezen van DPO, moet je in eerste instantie aandacht besteden aan het ontwerp van de scholing. Goede DPO zorgt, ten eerste, dat wat de leraar al weet regelmatig wordt opgehaald en steeds terugkeert in de lessen (denk aan retrieval practice; oefentoetsen en herhaling). Ten tweede, stelt goed ontworpen DPO heldere, waarneembare, toetsbare en uitdagende leerdoelen. Ten derde geeft goede DPO rijke en ter zake doende feedback aan de deelnemers. En ten slotte, heeft goede DPO een heldere lesplanning (incl. alle verwachte uit te voeren acties). Met andere woorden, het is goed onderwijs!

Kennisbouw, motivatie, lestechnieken en verankering in de lespraktijk

Wat betreft kennisbouw gaat het om een DPO waar de cognitieve belasting binnen de grenzen van onze informatieverwerkingscapaciteit valt en die regelmatig teruggrijpt op wat eerder geleerd is (of geleerd had moeten worden).

De DPO moet leraren ook motiveren om te handelen naar die kennis. Een goede DPO vraagt (1) leraren vooraf te bepalen wat zij gaan doen met wat er geleerd wordt (m.a.w. dat zij hun eigen leer- en handelingsdoelen stellen), (2) gebruikt betrouwbare bronnen, en (3) bevestigt/bekrachtigt het leren en de voorgang daarvan.

Derde, moet de DPO zorgen dat de geleerde technieken ook verder ontwikkeld worden. Krijgt de leraar expliciete instructie in hoe ze een techniek kunnen/moeten uitvoeren? Wordt gebruik gemaakt van modelleren door instructeur, video’s, uitgewerkte voorbeelden, enz.? Daarbij, is het ook belangrijke dat er (sociale) ondersteuning is door een coach of medecursist, liefst van dezelfde school. Naast het monitoren van de voortgang is rijke terugkoppeling daarop noodzakelijk. En, ten slotte, moet de DPO veel ruimte bieden voor oefening, oefening, en nog meer oefening.

Tot slot moeten DPO-programma’s leraren ondersteunen om het geleerde in te bedden in de praktijk om te zorgen dat ze gebruiken wat ze geleerd hebben, hun gedrag blijven ontwikkelen en veranderen en hun lesgeven verbeteren.

Context en behoeften van de school

Ten slotte gaat het over hoe de bij- of nascholing aangepast kan worden aan de context en behoeften van de school. Standaardprogramma’s werken niet. Aanbieders (en vooral de instructeurs) moeten aangeven waar en hoe aanpassingen in een cursus of programma gemaakt kunnen worden om ze beter te laten passen c.q. aansluiten bij de leerkracht(en). Als je als leraar zelf een cursus of programma uitzoekt, zorg dat de aangeboden professionele ontwikkeling enerzijds aansluit bij de behoeften niet alleen van jezelf maar ook van jouw school en anderzijds dat die scholing ondersteund wordt door de schoolleiding. En als je een schoolleider bent, herken en houd rekening met de tijdsdruk waar leraren mee zitten in hun dagelijkse werk en pas dan de voorgestelde professionele ontwikkeling dienovereenkomstig aan. Degenen die DPO ontwerpen en selecteren, moeten kritisch beoordelen hoe een programma past in de schoolroutine.

In een notendop: Doorlopend Professionele Ontwikkeling moet gewoon niets meer maar ook niets minder zijn dan gewoon goed onderwijs!

Collin, J, & Smith, E. (2021). Effective professional development: Guidance report. Educational Endowment Foundation. https://d2tic4wvo1iusb.cloudfront.net/eef-guidance-reports/effective-professional-development/EEF-Effective-Professional-Development-Guidance-Report.pdf