Exit Wiersma

Door Jan Drentje namens het RED-Team Onderwijs

Stel je wordt gevraagd voor de post minister voor Primair en Voortgezet Onderwijs (ik ben – nog – niet gevraagd) dan lees je je even in op het onderwerp van je portefeuille toch? Boeiende materie, uitdagende functie. Al jaren dalende onderwijsprestaties in het PO die inmiddels doorwerken in het VO. Alarm inspectie klinkt steeds luider. Lerarentekort is niet alleen hardnekkig, maar neemt ook toe. Vooral in wijken waar leerlingen al achterstanden hebben. Maar: ook elders zijn vacatures moeilijk of niet in te vullen. In toenemende mate worden lessen gegeven door onderwijsassistenten of onbevoegden.

Er is inmiddels, zeker in het PO, een flink tekort aan schoolleiders. Tegen matige beloning wakker liggen van klassen die geen leraar hebben, is niet populair. Veel personeelsverloop. Hoge eisen van ouders. Zelf met de bezem door gangen gaan omdat ondersteuning nog steeds te wensen overlaat.

Teveel jonge docenten verlaten na een aantal jaar al het onderwijs. Te hoge werkdruk, te weinig begeleiding, te weinig zeggenschap over het werk. Over een paar jaar luiden we de laatste academici uit.

Veel leraren met burn-out verschijnselen. Al jaren geven zij aan dat ze teveel lessen aan teveel leerlingen moeten geven in een bestuurlijke context waar ze te weinig invloed op hebben.

Eerste vraag van de nieuwe minister aan zijn ambtenaren: hoe lang is dit al zo?

Tsja, leest u geen kranten minister? ‘Zit’ u niet op twitter? Rapport Dijsselbloem is van 20.. en rapport Leerkracht! van Rinnooy Kan is van 20.. (activeer uw voorkennis).

Tweede vraag: wat hebben vorige ministers hier aan gedaan?

Tsja, van alles en nog wat. Per saldo een schot hagel. De ene trok een paar miljard voor coronaschade uit waarvan we nauwelijks weten of die gelden effectief zijn besteed. De ander had volgens nogal wat bestuurders een fetish voor basisvaardigheden en ‘bewezen effectieve methodes’. Of daar nog iets van terecht komt?

Derde vraag: wie is er verantwoordelijk voor deze neergang?

Tsja, dat weet eigenlijk niemand precies. We hebben nogal wat onderwijsbesturen, raden, adviesorganen, tal van rapporten, veel adviseurs maar de besturen hebben hun zaakjes op orde! Voldoen aan de criteria van de inspectie. Rond de 90% van de leerlingen slaagt. En ze houden jaarlijks geld over.

De minister: dus, terwijl leraren overwegend ontevreden zijn over hun werkomstandigheden, de benen nemen, de onderwijsprestaties dalen, zijn de bestuurders tevreden. Hier is iets grondig mis.

Tsja … Wat is uw plan, excellentie?

‘Gelet op het lerarentekort en de onvrede is het mijn taak de leraren te helpen. Als schoolbesturen daar niet aan mee werken, zal ik ingrijpen. Dat leraren zich slechts uitvoerder voelen van wat bestuurders voor hen bedenken, leidt tot scheve gezichten. Ik wil leerlingen beter laten lezen, schrijven en rekenen. Dat is de basis! Daar moet de overheid voor zorgen. Als er teveel geld over blijft, grijp ik in op de lump sum’.

Aah, u lijkt Wiersma wel! Hopelijk bewaart u uw geduld. Onderwijs is een mammoettanker, traag en nauwelijks bestuurbaar. Dus kalm aan een beetje. Zoals een onderwijsbestuurder het op LinkedIn zo treffend zegt: ‘Wat zou het geweldig zijn als een nieuwe minister bij zijn of haar aantreden zou zeggen: ik ga ervoor zorgen dat jullie gedurende mijn ambtstermijn weinig tot niets van mij horen. Jullie hoeven geen nieuwe plannen of dadendrang te vrezen’. De nieuwe minister zou zich op achtergrond inzetten om al die vakmensen in het onderwijs serieus te nemen en te dienen. Vertrouwen te geven en te vragen maar niet de hoop op controle en inspectie te stellen.

Er is namelijk helemaal geen onderwijs- of lerarencrisis. We hebben geen leraar of minister meer nodig. We kunnen alles zelf! Zelfregulerend leren en besturen. Dat heeft de toekomst. Volgens Chat GPT, die naar verluidt ook de ambitie schijnt te hebben minister te worden. Altijd een goed humeur.