kirschner-ED

Te Veel Tinten Onzin

Nederlands stikt van gezegden en spreekwoorden. Voor bijna alles wat je kan bedenken is er minstens één, zoals een gezegde waarvan het heel fijn zou zijn als mensen op hoge plaatsen in het onderwijs die ter harte zouden nemen: ‘Schoenmaker blijf bij je leest’. Volgens Stoett:

Dit zegt men tot iemand, die een oordeel velt over iets, waarvan hij geen verstand heeft. De zegswijze is ontleend aan het verhaal van Apelles (den beroemden Griekschen schilder, tijdens de regeering van Alexander den Groote), die een zijner schilderijen in het openbaar ten toon stelde. Een schoenmaker had iets aan te merken op de eene sandaal; Apelles veranderde die. Toen de schoenmaker evenwel daarna ook op andere dingen aanmerking maakte, zeide Apelles: schoenmaker blijf bij je leest, d.w.z. oordeel alleen over dingen, waar je verstand van hebt.

In deze blog bespreek ik twee dingen. Eerst wil ik het hebben over een recente, veel verspreide en opmerkelijke Tweet. De Tweet ging over de zogenoemde Onderwijs Top 2022 van 18 juni jl., over de toekomst van het onderwijs en waar het onderwijs zich op moet richten, hoe kansenongelijkheid bestreden moet worden en het onderwijssysteem i.h.a. Allemaal heel belangrijke zaken zou je zeggen. De auteur van die Tweet, Henk Slagt, is opgeleid als bedrijfseconoom en registeraccountant aan de Universiteit van Amsterdam en is waarschijnlijk een topper op deze gebieden, mede gezien het feit dat hij ook gestudeerd heeft bij INSEAD. Slagt is tegenwoordig onderwijsbestuurder, om precies te zijn hij is lid van het college van bestuur van Summa College (voorheen ROC Eindhoven). Volgens de Summa College website “was hij [eerder] bestuurder bij het Rotterdamse Zadkine. Daar was hij verantwoordelijk voor de aansturing van meerdere colleges. Daarbij heeft hij veel ervaring opgedaan in de portefeuilles Financiën, Huisvesting en facilitaire zaken, ICT, HRM, Administratieve organisatie, Informatiemanagement, Marketing & Communicatie en Onderwijsondersteuning. Deze ervaring sluit naadloos aan op zijn rol bij Summa College.” Als ik dit lees, lijkt het dat zijn rol bij het Summa College over van alles en nog wat gaat, behalve over de inrichting van het onderwijs! En daar zit het probleem, omdat hij lijkt zich nadrukkelijk daarmee te bemoeien. Deze, waarschijnlijk, zeer capabele economische schoenmaker liet zich zeer stevig uit over iets dat niet verder van zijn leest zou kunnen liggen, namelijk wat goed onderwijs is. Zijn oplossing voor alle problemen in het veld was: “talent, talent, talent”. Eigenlijk kwam hij wel verder door de erudiete en zeer genuanceerde uitspraak “Fuck the system”. Klasse meneer Slagt!

En nu ga ik het hebben over een mis-infographic met de titel “Onze Visie op Leren” van zijn instelling het Summa College.

Vooraf: Ik ga niet alles van referenties voorzien omdat deze blog dan meer uit referenties dan tekst zou bestaan.

Laat ik beginnen met de basisveronderstelling van dhr. Slagt en het Summa College en daarna behandel ik de zes ‘pijlers’ daarbinnen, beginnend bovenaan (12 uur) en dan met de klok mee.

Basisveronderstelling: Het gaat om talenten die de lerende heeft en die talenten vervolgens verder te ontwikkelen. Ik moest hier denken aan Onderwijs voor een Nieuwe Tijd (O4NT) en de daarbij behorende Steve Jobsscholen waar geroepen werd: Wij kijken naar wat uw kind al kan en helpen hem dat verder te ontwikkelen. NEEN! Het onderwijs is er om lerenden in contact te brengen met wat ze nog niet weten/kunnen of zelfs nooit hebben meegemaakt of aan gedacht hebben. Het onderwijs moet hen helpen om te leren wat zij nog niet weten en te doen wat zij nog niet kunnen.

Leren is effectief als de lerende intrinsiek gemotiveerd is: Klopt gewoon niet. Hoewel motivatie (intrinsiek of extrinsiek) zeer belangrijk is/kan zijn om iemand aan iets te laten beginnen, verdwijnt die motivatie als sneeuw voor de zon als er geen succes ervaren wordt (“Verdorie, ik kan het niet. Ik kap ermee!”). Daarentegen, succes leidt wel tot meer motivatie (“Het is mij gelukt! Ik kan het wel en wil verder”). Trouwens, Ryan en Deci spreken eigenlijk van ‘perceived autonomy’ en ‘perceived locus of control’, dus niet van daadwerkelijke autonomie en vrijheid!

Leren is effectief als het actief is: Ten eerste is alle leren actief; te weten cognitief actief. Als je nieuwe informatie niet cognitief verwerkt, leer je niets. Terwijl osmose wel werkt voor water in onze cellen, osmose werkt niet voor leren. Daarentegen, keer op keer is bewezen dat leren door te doen, ontdekken, proberen zowel ineffectief als inefficiënt is. Ik heb samen met John Sweller en Dick Clark twee zeer toegankelijke stukken voor The American Educator geschreven hierover, te weten ‘Putting learners on the path to learning’ en ‘Mathematical ability relies on knowledge, too’. Om het nog erger te maken, schrijft Summa daarbij: “Leren door zelf te doen, is het principe achter actief leren”. Neen! Leren door nieuwe informatie cognitief actief te verwerken en deze onder te brengen in reeds bestaande cognitieve schema’s in ons brein is het principe achter actief leren. Kinderen die vulkanen lekker knutselen en vullen met cola en een Mentos® om schuim eruit te laten spuiten leren zelden iets over vulkanisme en platentektoniek.

See the source image

Op naar de volgende bewering binnen deze pijler: Zelf dingen ontdekken…maakt dat het geleerde veel beter beklijft. Wederom neen. Nadat wij uiteindelijk met veel vallen en opstaan hopelijk ontdekken hoe iets opgelost kan worden, weten we vaak niet hoe wij daar zijn gekomen en dus is het niet herhaalbaar. Probleem is opgelost maar niets is geleerd. Denk aan het zelf ontdekken hoe je iets oplost binnen Windows®. Vaak doe je dat door dingen uit te proberen (trial-and-error oplossing) wat leidt vaak tot precies dezelfde trial-and-error oplossingsstrategie de volgende keer dat het gebeurt.

Dan: Hoe meer onze emoties, creativiteit en zintuigen betrokken worden, hoe meer we het geleerde eigen maken: Hier heb ik nooit één stuk empirisch onderzoek gezien dat deze bewering ondersteunt. Klinkt leuk en zelfs aannemelijk, maar wordt geenszins ondersteund door onderzoek. Eigenlijk is het: hoe meer voorkennis wij hebben om het nieuwe aan te linken, hoe meer wij het geleerde eigen maken. Zo werken onze hersenen.

Leren is effectief als het gesitueerd is: Hoera, hier heeft Summa College grotendeels gelijk. Het situeren en contextualiseren van leren kan helpen iets te leren, maar…hier loop je het risico dat leerlingen niet weten hoe ze hetgeen dat ze geleerd hebben in één context moeten toepassen buiten die context, of zelfs dat wat ze geleerd hebben überhaupt in een andere context te gebruiken is. Dit betekent dat je ook de contexten veelvuldig zou moeten variëren wat vaak niet te doen is qua tijd, geld en leersituatie. Robert en Elizabeth Bjork noemen dit variabiliteit van contexten (vergelijkbaar met interleaving; variëren van oefening).

Leren is effectief als het constructivistisch is: Tja, hoe vaak moet er duidelijk gemaakt worden dat constructivisme een kennisfilosofie is en geen leerdidactiek? Ja, wij construeren kennis (kennisschema’s) in onze hersenen en het onderwijs moet dit proces activeren. Ja, wij verbinden en relateren nieuwe informatie aan bestaande kennis in die schema’s waardoor de schema’s zowel breder als dieper worden (d.w.z. rijker). Ja, het onderwijs moet aansluiten bij de voorkennis van de lerenden en waar er geen voorkennis is moeten wij – bijvoorbeeld via advance organisers, – lerenden die helpen te vergaren. Enzovoorts. Dit heet cognitieve psychologie en geen constructivisme.

Leren is effectief als het zelfgereguleerd is: Er staat “We leren beter als we zelf ons leerproces kunnen[1] plannen, organiseren en monitoren”. In deze bewering zitten drie grote problemen. Het eerste is dat er nauwelijks tot geen bewijs is dat lerenden beter leren als zij hun eigen leerproces zelf reguleren. Hierbij rijst ook de vraag of zij dat kunnen. Dit heeft te maken met het tweede probleem, namelijk dat zelfregulatie vooral/alleen weggelegd is voor experts. Die weten wat ze weten, wat ze niet weten, wat ze nodig hebben om verder te komen en waar en hoe ze aan die kennis kunnen komen. Het derde probleem werd pijnlijk duidelijk toen studenten en leerlingen vooral thuis en online moesten leren gedurende de sluiting van de scholen wegens Covid-19. Een van de vaakst gehoorde klachten van leerlingen en zelfs van studenten in het wo en hbo was dat zij de sturing van hun docenten misten, omdat ze zelf niet in staat waren om hun leren zelf te reguleren!

Tot slot: Leren is effectief als het gepersonaliseerd is op eigen niveau, eigen leerstijl en eigen karakter. Omdat ik zelf niet lijd aan het Expertise Generalisatie Syndroom, zal ik niets over karakter zeggen, maar…als er iets is dat zorgt dat lerenden lager presteren dan dat zij eigenlijk kunnen, is het het aanbieden van onderwijs dat gepersonaliseerd is op basis van hun eigen niveau. Het onderwijs moet uitdagen en lerenden boven hun eigen niveau tillen (ja, onderwijs moet verheffend zijn!). Alleen zo kunnen lerenden hun potentieel realiseren en zodoende ook kansenongelijkheid tegenwerken. Keer op keer is bewezen dat zulke divergerende differentiatie kansenongelijkheid vergroot. Over ‘eigen leerstijl’ zeg ik niets. Dat zoiets in 2022 überhaupt wordt geponeerd, bewijst de onwetendheid van de opstellers! Verder lees ik “Het leren moet aansluiten op onze persoonlijke kwaliteiten, talenten en individuele behoeften. Evenals op onze eigen werkwijze en -tempo”. Hoe verkeerd kun je het stellen? Leren (lees hier: het onderwijs) moet studenten helpen om bestaande en nieuwe kwaliteiten te ontwikkelen; kwaliteiten waarvan ze geen benul hadden dat ze die hadden. Leren moet ook verder gaan dan eigen behoeften. Als Jelle Jolles ons iets heeft geleerd, is het dat de behoeften van adolescenten (mbo-studenten dus) vaak niet overeenkomen met wat zij nodig hebben! En wat van eigen werkwijze en -tempo? Er is recentelijk veel onderzoek naar welke studiestrategieën werken en welke strategieën leerlingen/studenten toepassen en helaas kiezen lerenden vooral voor strategieën die niet werken.

Leren is effectief als de gebruikte didactiek aansluit bij wat wij al weten over hoe mensen leren. Leren is ineffectief is het onderwijs gebaseerd is op mythes, romantische ideeën en filosofieën/ideologieën. Als deze mis-infographic de basis vormt van het geven van onderwijs aan het Summa College, dan houd ik mijn hart vast voor de studenten die daar onderwijs volgen.


[1] Leuk is dat hier staat kunnen in plaats van moeten. Kunnen beteken dat je in staat bent om iets te doen. Moeten betekent dat het nodig is. Ik denk dat de auteurs dat laatste bedoelen. Vergelijk dit met “Kan ik van tafel?” en “Mag ik van tafel?” Natuurlijk kan je dat maar of het mag is iets heel anders? Hoe dan ook, al stond er ‘moeten’ zou de bewering niet kloppen.

Facebook
Twitter
LinkedIn
Email
WhatsApp